Charlotte Pauly - życiorys kobiety niebanalnej

Charlotte Pauly urodziła się dnia 6.12.1886 r. w podwrocławskiej wsi Stępin Oleśnicki. W latach 1909 – 1914 Charlotte Pauly studiowała na kilku kierunkach we Wrocławiu, Heidelbergu, Berlinie i Freibergu zajmując się biologią, anatomią, literaturą, filozofią, archeologią i historią sztuki. W latach 1913-1914 odbyła wyprawę badawczą po włoskich założeniach parkowych odwiedzając Florencję, Sienę, Wenecję, San Gimigiano, Udine, Mediolan, Genuę, Rzym i Asyż. W 1915 r. na Wydziale Historii Sztuki Uniwersytetu w Würzburgu otrzymała doktorat za pracę „Wenecki ogród rozkoszy”. 

Pod koniec pierwszej wojny światowej jako ochotniczka pracowała przez 10 miesięcy w szpitalu wojskowym w Oławie. Następnie zdobyła wykształcenie artystyczne u prof. Bernharda Pankoka w Stuttgarcie i w monachijskiej Akademii Sztuki. Postanowiła żyć jako wolna artystka i utrzymywać się z własnej twórczości. Oczarowana Karkonoszami od 1919 r. zamieszkała w Karpaczu. 

Decydującą dla rozwoju artystycznego Charlotte Pauly była druga połowa lat dwudziestych, które ta niecodzienna, pełna życiowego temperamentu malarka spędziła w Madrycie. Pobierała tam lekcje u malarza Daniela Vazqueza Diaza i dzięki niemu weszła w krąg twórców zgromadzonych wokół poety Federico Garcii Lorca, którego wiersze tłumaczyła już wcześniej.  Podczas pobytu na półwyspie Iberyjskim zwiedziła Toledo, Kordobę, Grenadę i hiszpańską część Maroka. Zafascynowana została życiem prostych ludzi na hiszpańskiej prowincji. Wiele czasu spędzała w towarzystwie Cyganów, których podziwiała za swobodę, umiłowanie natury i wolności. Przetłumaczyła na język niemiecki romanse cygańskie „Romancero gitano”, których autorem był Lorca. W 1928 r. w Stuttgarcie została wydana autobiograficzna powieść Charlotte Pauly „Półwysep szczęścia” opowiadająca o jej hiszpańskiej podróży. Z Hiszpanii pełna temperamentu artystka przeniosła się do portugalskiego portu Nazare. Tutaj, nad brzegiem oceanu, w niewielkiej wiosce położonej u podnóża wysokiego klifu, spędziła prawie rok. Kierowana uczuciem do młodego rybaka Manuela Rola zamieszkała u ubogiej rodziny, z którą dzieliła trudy dnia codziennego. Wiosną 1932 r. z Portugalii wyruszyła w najdłuższą,  prawie roczną podróż, podczas której kolejno odwiedziła Grecję, Syrię, Palestynę, Persję, Turcję, Liban i Kaukaz. 

Niechętna nazistom, głosząca idee tolerancji, demokracji i wolności, dotknięta została zakazem wystawiania swoich obrazów. Nastąpiło to na wskutek przedstawienia w ekspresjonistycznych pracach Charlotte Pauly postaci hiszpańskich Cyganów, co stało się okazją do potępienia jej jako „wynaturzonej” artystki. W latach trzydziestych powróciła w Karkonosze, a od 1935 r. zamieszkała w Jagniątkowie. Stała się  jedną  z osób należących do kręgu bliskich przyjaciół Gerharta Hauptmanna. Zafascynowana twórczością karkonoskiego Noblisty wykonała cykl akwarel, które były ilustracjami do powieści Gerhata Hauptmanna „Wyspa wielkiej matki”. Obok malarstwa zajmowała się twórczością literacką. W okresie jagniątkowskim powstała jej antywojenna powieść „Tygrys i harfa” opowiadająca o przygodach rodziny śląskiego pastora podczas wojny trzydziestoletniej. 

Jako malarka Charlotte Pauly wykonała wiosną 1946 r. cykl portretów przedstawiających Gerharta Hauptmanna i Margaretę Marschalk. Szczególnie przejmujący jest profilowy rysunek przedstawiający zmarłego Gerharta Hauptmanna wykonany dnia 8.06.1946 r. Do tej tematyki malarka powracała jeszcze później. Najbardziej chyba znanym z tego cyklu jest półpostaciowy portret Gerharta Hauptmanna wykonany w temperze, a znajdujący się w jego muzeum w Erkner pod Berlinem. W malarstwie zwracała się w kierunku umiarkowanego ekspresjonizmu, operując jasnymi zestawieniami matowych, wyciszonych barw. Najczęstszymi tematami jej prac były pejzaże i portrety. Odpowiadało to jej twórczemu temperamentowi, zamiłowaniu do coraz to nowych postaci i krajobrazów, które napotykała na swojej życiowej drodze. Obrazy te były swego rodzaju zapisem, dziennikiem z  podróży, w którym z radością i temperamentem notowała wszystko to co ją urzekało.

Po wojnie zamieszkała w Berlinie – Friedrichshagen, miejscu, w którym pod koniec XIX w. działała znana kolonia artystów i literatów, do której należeli między innymi bracia Carl i Gerhart Hauptmann, Bruno Wille i Wilhelm Bölsche - późniejsi mieszkańcy Szklarskiej Poręby. W okresie berlińskim związana była ze znanym grafikiem Herbertem Tucholskim. W licznych pracach graficznych powracała wspomnieniami do podróży, szczególnie z Portugalii, Orientu i Karkonoszy. 

Do końca swego aktywnego życia, pełna niespożytego temperamentu, Charlotte Pauly zmarła w Berlinie 24.03.1981 r. w wieku 95 lat. Dziś jej imieniem nazwana jest jedna z ulic w Berlinie – Friedrichshagen.

 

 

Przemysław Wiater